नागपूर (Nagpur) : अत्यंत दुर्मिळ आजारासाठी देशातील पहिले ज्ञात एचएससीटी बॉन मॅरो प्रत्यारोपण एनएसएच क्रिटिकल केअर हॉस्पिटल मध्ये यशस्वीरित्या पार पडले.
डॉ. उमेश बियाणी (बालरोगतज्ज्ञ आणि न्यूरोलॉजिस्ट), एनएसएच क्रिटिकल केअर हॉस्पिटल आणि डायग्नोस्टिक सेंटर, गंगाबाई घाट चौक, नागपूर येथील बालरोग न्यूरोलॉजी आणि पुनर्वसन केंद्र विभाग प्रमुख, यांनी एक ऐतिहासिक वैद्यकीय प्रगती सांगितली. रुग्णालयाच्या पथकाने मध्य भारतातील पहिली टी-सेल डिप्लेटेड हॅप्लोइडेंटिकल हेमॅटोपोएटिक स्टेम सेल ट्रान्सप्लांट (एचएससीटी) प्रक्रिया, हॅप्लो बोन मॅरो प्रत्यारोपण, अत्यंत दुर्मिळ अनुवांशिक रोग, एलआयजी४ कमतरता असलेल्या १९ वर्षीय रुग्णावर यशस्वीरित्या पार पाडून एक मोठा टप्पा गाठला. या गंभीर विकारासाठी जगभरात नोंदवलेल्या अंदाजे १० प्रकरणांपैकी हे एक आणि भारतातील पहिलीच प्रक्रिया, एनएसएच क्रिटिकल केअर हॉस्पिटल आणि डायग्नोस्टिक सेंटर, नागपूरला प्रगत सेल्युलर थेरपीसाठी जागतिक नकाशावर आणते.
ही गुंतागुंतीची प्रक्रिया आणि दुर्मिळ आजार LIG4 च्या कमतरतेमुळे होतो, जो एक गंभीर, जीवघेणा अनुवांशिक विकार आहे, जो उत्परिवर्तनामुळे होतो, जो शरीराच्या तुटलेल्या DNA दुरुस्त करण्याच्या क्षमतेला कमकुवत करतो. यामुळे गंभीर संयुक्त इम्युनोडेफिशियन्सी (SCID), प्रगतीशील अस्थिमज्जा निकामी होणे आणि कर्करोग होण्याचा उच्च धोका यासारख्या अनेक विनाशकारी परिस्थिती निर्माण होतात. या रुग्णांसाठी, अस्थिमज्जा प्रत्यारोपण हा एकमेव ज्ञात उपचारात्मक उपचार आहे.
ही अत्यंत गुंतागुंतीची आणि जीवनरक्षक प्रक्रिया समर्पित NSH रुग्णालय प्रत्यारोपण पथकाने, ज्याचे नेतृत्व डॉ. आतीश बकाणे, एक अग्रगण्य बालरोग रक्ततज्ज्ञ-ऑन्कोलॉजिस्ट आणि अस्थिमज्जा प्रत्यारोपण (BMT) चिकित्सक करतात, त्यांनी प्रगत टी-सेल डिप्लेशन तंत्रज्ञानासह कुशलतेने पार पाडली.
रुग्णाला “हॅप्लोइडेंटिकल” प्रत्यारोपण मिळाले, जिथे स्टेम सेल दाता हा “अर्ध-सामर्थ्यवान” असतो, जो सहसा आईवडिलांपैकी एक असतो. यातून दाता शोधणे सोपे करते, परंतु ग्राफ्ट-वर्सस-होस्ट रोग (GvHD) चा मोठा धोका असतो, जो दात्याच्या पेशींद्वारे गंभीर आणि अनेकदा घातक रोगप्रतिकारक हल्ला असतो.
हा धोका कमी करण्यासाठी, NSH रुग्णालयाच्या पथकाने अत्याधुनिक टी-सेल डिप्लेशन तंत्रज्ञानाचा वापर केला. ही अत्याधुनिक प्रयोगशाळा प्रक्रिया इंज्युजनपूर्वी कापणी केलेल्या दात्याच्या स्टेम पेशींमधून आक्रमक टी-सेल्सला शुद्ध करते. हे महत्त्वाचे पाऊल GvHD चा धोका लक्षणीयरीत्या कमी करते, प्रत्यारोपणाची सुरक्षितता वाढवते आणि नवीन स्टेम पेशींना निरोगी, नवीन रोगप्रतिकारक प्रणाली यशस्वीरित्या पुनर्बांधणी करण्यास अनुमती देते.
डॉ. बकाणे यांनी सांगितले की, प्रत्यारोपण आणि प्रत्यारोपणानंतरचा प्रारंभिक टप्पा यशस्वी झाला. त्यामध्ये रुग्णाने चांगला प्रतिसाद दिला. मात्र, नवीन रोगप्रतिकारक प्रणाली योग्यरित्या स्थापित झाली आहे आणि कोणत्याही संभाव्य गुंतागुंतीचे व्यवस्थापन केले आहे, याची खात्री करण्यासाठी पुढील दोन महिने सघन दैनिक देखरेख आणि जवळून पाठपुरावा आवश्यक असेल. एनएसएच क्रिटिकल केअर हॉस्पिटलमधील ही यशस्वी प्रक्रिया आशेचा आणि वचनबद्धतेचा संदेश देते, ज्यामुळे मध्य भारतातील योग्य बालरोग बीएमटीसाठी एक नवीन युग सुरू होते. देशातील दुर्मिळ आणि उच्च-जोखीम असलेल्या आजारांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांना, ज्यांना पूर्वी अशा जीवनरक्षक काळजीसाठी परदेशात किंवा देशातील मेट्रो शहरांमध्ये जावे लागत असे, त्यांच्याकरीता ही शस्त्रक्रिया आशेचा एक नवीन किरण देते. हे यश प्रगत क्रिटिकल केअर, नवीनतम उपकरणे, स्वच्छ, अत्याधुनिक सुविधा आणि आव्हानात्मक बालरोग प्रकरणांचे व्यवस्थापन याद्वारे आरोग्यसेवेत उत्कृष्टता मिळविण्याच्या एनएसएच हॉस्पिटलच्या क्षमतेचा एक शक्तिशाली पुरावा आहे.
एनएसएच हॉस्पिटलच्या बहुविद्याशाखीय तज्ञ समर्थन पथकाच्या पाठिंब्यामुळे हा वैद्यकीय चमत्कार शक्य झाला. पथकातील डॉ. उमेश बियाणी (बालरोगतज्ञ आणि न्यूरोलॉजिस्ट), डॉ. वैभव बियाणी (हृदयरोगतज्ज्ञ), डॉ. नेहा भांगडिया (रेडिओलॉजिस्ट), डॉ. निकिता मानधने (स्त्रीरोगतज्ज्ञ), डॉ. रोहित असरानी (बालरोगतज्ञ इंटेन्सिव्हिस्ट), आणि डॉ. प्रियंका पवार (बालरोगतज्ञ आणि नवजात शिशुतज्ज्ञ), तसेच संपूर्ण बीएमटी तुमच्या सहकार्यामुळे शक्य झाले.
सामुदायिक सद्भावना आणि वचनबद्धतेचे प्रतीक म्हणून, एनएसएच क्रिटिकल केअर हॉस्पिटल अँड डायग्नोस्टिक सेंटरने या अत्यंत महागड्या प्रक्रियेचा मोठा आर्थिक भार उचलला, ज्यामुळे रुग्णाला त्याच्या आर्थिक मर्यादा असूनही या संभाव्य उपचारात्मक उपचारांचा फायदा झाला. रुग्णांच्या काळजी आणि कल्याणासाठीची ही वचनबद्धता रुग्णालय व्यवस्थापन आणि संपूर्ण टीमच्या मानवतावादी तत्वज्ञानाकडे लक्ष वेधले.
