जिल्ह्यात सोयाबीन पिकाचे मोठी लागवड यावर्षी झालेली आहे. मात्र सोयाबीन पिकांवर याहीवर्षी येलो मोजॅक रोगांचा प्रादुर्भाव सुरू झाल्याचे वर्धा जिल्ह्यातील करंजी भोगे येथे आढळून आले. जिल्ह्यात सरासरी कापूस ,तूर, पेक्षा सोयाबीन पिकाचे मोठी लागवड यावर्षी करण्यात आली. मागील दोन वर्षात सोयाबीन पिकांवर येलो मोजॅक रोगांचा मोठ्या प्रमाणावर प्रादुर्भाव झाल्याने शेतकांचे हातातील पीक मातीत गेले. आता याही वर्षी शेतकऱ्यांनी सोयाबीन पिकाचे वाण बदलवून लागवड केली मात्र सोयाबीन पिक पिवळी पडून सुकू लागली आहे. सोयाबीन झाडाच्या खोडात किड लागलेली आढळून आल्याने येलो मोजॅक रोग असल्याचे शेतकऱ्यांमध्ये भीती निर्माण झाली आहे.
वर्धा तालुक्यातील करंजी भोगे येथील रामबहादुर चौधरी यांच्या शेतात सोयाबीन पिवळी पडायला सुरुवात झाली. त्यांनी पिवळी पडलेली झाडे उपडून बघितले असता त्यात खोड कीड असल्याचे आढळून आले. त्यांचे दोन एकरातील सोयाबीन हातून जाणार अशी भीती निर्माण झाली आहे. सोयाबीनवरील यलो मोजॅक (Yellow Mosaic) हा एक विषाणूजन्य रोग आहे, जो पांढरी माशी आणि मावा यांसारख्या कीटकांद्वारे पसरतो. या रोगामुळे पिकाच्या पानांवर पिवळे डाग येतात आणि पानांमध्ये हिरव्या रंगाच्या पट्ट्या दिसतात, ज्यामुळे उत्पादनाचे मोठे नुकसान होऊ शकते. पांढरी माशी नियंत्रणात ठेवणे हा या रोगाचा प्रतिबंध करण्याचा मुख्य उपाय आहे, त्यासाठी कीटकनाशकांची फवारणी करावी. रोगाची कारणे आणि प्रसार विषाणू: मुग पिवळा मोझॅक इंडिया व्हायरस (MYMIV) सारख्या विषाणूंमुळे हा रोग होतो. प्रसारक: हा विषाणू प्रामुख्याने पांढरी माशी आणि मावा या कीटकांद्वारे पसरतो. या कीटकांच्या मदतीने एका झाडावरून दुसऱ्या झाडावर विषाणूंचा प्रसार होतो. पर्यायी यजमान: कडधान्ये, तणे आणि सोयाबीन ही या रोगाची पर्यायी यजमान पिके आहेत, ज्यामुळे रोगाचा प्रादुर्भाव वाढतो. रोगाची लक्षणे पानांवर पिवळे डाग: रोगाचा प्रादुर्भाव झाल्यानंतर सोयाबीनच्या पानांवर पिवळे डाग आणि पट्टे दिसतात. पिकाचे पिवळे पडणे: रोगाची तीव्रता वाढल्यास संपूर्ण पिक पिवळे पडू शकते.
उत्पादनात घट: या रोगामुळे सोयाबीनच्या उत्पादनात लक्षणीय घट होते, काहीवेळा ७० ते ९०% पर्यंत नुकसान होऊ शकते. नियंत्रण आणि व्यवस्थापन वाहकांचे नियंत्रण: पांढरी माशी नियंत्रणात ठेवणे हा या रोगाचा प्रतिबंध करण्याचा महत्त्वाचा उपाय आहे. कीटकनाशकांची फवारणी: वाहक कीटकांची संख्या कमी करण्यासाठी सायपरमेथ्रिन किंवा डायमेथोएट सारख्या कीटकनाशकांची फवारणी करावी. जैविक उपाय: शक्य असल्यास प्रतिबंधात्मक उपाय आणि जैविक उपचारांचा अवलंब करावा. सीमावर्ती पिकांचे नियंत्रण: शेताच्या आजूबाजूच्या सीमावर्ती पिकांवर (मका, ज्वारी आणि बाजरी) कीटकनाशके वापरून वाहक कीटकांचा प्रसार रोखता येतो.
